چالکود یکی از روشهای هدفمند کوددهی است که در آن، مواد غذایی در گودالهایی نزدیک محدوده ریشه فعال قرار داده میشوند. این شیوه باعث میشود کود بهجای پخش شدن در سطح خاک، دقیقاً در جایی که ریشه به آن نیاز دارد قرار گیرد و همین موضوع راندمان تغذیه را چند برابر میکند. در نتیجه، گیاه با کمترین اتلاف کود، بیشترین بهرهوری را خواهد داشت.
وقتی چالکود درست اجرا شود، کود در چالههایی در حاشیه سایهانداز درخت قرار میگیرد و همین موضوع محیط مناسبی برای جذب عناصر فراهم میسازد. این روش در خاکهای آهکی، سبک و حتی خاکهای سنگین عملکرد مطلوبی دارد و برای مرکبات سه تا ششساله بسیار توصیه میشود. معمولاً چالهها با عرض حدود ۵۰، طول ۶۰ و عمق ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر حفر میشوند.
در باغهای مرکبات دیم، اجرای چالکود در شروع فصل رشد اهمیت بالایی دارد؛ زیرا بخشی از نیاز درخت به عناصری مثل نیتروژن، پتاسیم و منیزیم از همین روش تأمین میشود. این روش در خاکهای ماسهای ساحلی و همچنین خاکهای سنگین مناطق شرقی مازندران نتیجه بسیار مطلوبی دارد. کودهایی مانند سولفات آمونیوم یا انواع پتاسیمی با انحلال کم، گزینههای مناسب برای این شیوه هستند.
برخی کودها برای چالکود توصیه نمیشوند، زیرا موجب افزایش شوری خاک یا آسیبدیدن ریشه خواهند شد. کودهایی مانند اوره، اسیدبوریک یا کلرید پتاسیم، pH خاک را بالا میبرند و حتی میتوانند ترکیباتی مانند نیتریت تولید کنند که برای ریشه خطرناک است. از طرفی، در اواخر زمستان ظرفیت جذب ریشه کم است و ممکن است این کودها قبل از جذب، شسته شوند.
کودهای خیلی محلول در این روش بهسرعت توسط بارندگیهای آخر زمستان شسته میشوند و کارایی کود را پایین میآورند. مصرف زیاد این نوع کودها باعث افزایش شوری، ریزش برگ و تضعیف درخت در ابتدای فصل گرما میشود. به همین دلیل، استفاده از کودهای گرانولی که آزادسازی آهسته دارند، بهترین گزینه برای چالکود بهشمار میرود؛ زیرا هم ماندگاری بیشتری دارند و هم خطر شوری را کاهش میدهند.
در اجرای چالکود، یکی از مهمترین نکات جلوگیری از ریزش خاک داخل چاله است، زیرا این اتفاق اثربخشی کود را تا حد زیادی کم میکند. در آبیاری قطرهای، گودال دقیقاً زیر قطرهچکانها قرار میگیرد و در آبیاری سطحی نیز چاله در مسیر عبور آب ساخته میشود. با رشد تدریجی درخت، باغدار میتواند هر سال چالههای جدید ایجاد کرده یا چالکود قبلی را ترمیم کند تا تغذیه بهروز باقی بماند.
اجرای اصولی چالکود، با شناخت نیاز خاک و سن درخت، یکی از مؤثرترین روشهای کوددهی در باغهای مرکبات است. چالکود میتواند جذب عناصر غذایی را چند برابر کرده و هدررفت کود را به حداقل برساند. نتیجه این روش، رشد بهتر، باردهی پایدار و صرفهجویی اقتصادی برای باغدار است.
